Geleneksel el sanatlarımızdan biri olan baston yapımı, sadece bir yürüme aracı değil, aynı zamanda ustalık ve estetikle harmanlanmış bir sanat eseridir. Türkiye'nin birçok bölgesinde, özellikle de Devrek ve Ahlat gibi baston üretimiyle öne çıkan şehirlerde baston ustaları, nesilden nesile aktarılan tekniklerle bu kadim zanaatı yaşatmaya devam ediyor.
Baston Yapımında Hangi Ağaçlar Kullanılıyor?
Bastonun kalitesini belirleyen en önemli unsur, kullanılan ağaç türüdür. Sert ve dayanıklı yapıları nedeniyle porsuk, meşe, ceviz, akçaağaç, şimşir gibi ağaç türleri tercih edilmektedir. Özellikle:
-
Ceviz ağacı, Ahlat bastonlarında sıkça kullanılır; damarlı yapısı ve cilaya yatkınlığı ile dikkat çeker.
-
Kızılcık ağacı, Devrek bastonlarının vazgeçilmezidir. Esnek yapısı sayesinde burma ve kıvrımlı tasarımlara uygundur.
-
Meşe ve kayın, dayanıklı ve sağlam bastonlar için ideal seçeneklerdir.
-
Kestane ve kiraz ağacı gibi alternatif türler ise hafif ve dekoratif bastonlar için uygundur.
El Emeğiyle Şekillenen Ağaçlar
Baston yapımı, ağacın kesilmesiyle değil, onunla konuşmakla başlar. Ağaç dalları önce buhar makinelerinde yumuşatılır, ardından istenilen boyda kesilip şekillendirilir. Düzgün bir gövde elde edildikten sonra, sıra sap ve tutamak kısmına gelir. Gümüş, altın, manda boynuzu gibi değerli malzemeler kullanılarak sap kısmı hazırlanır; tutamak ise genellikle deri ya da kumaşla kaplanır.
Sadece İşlevsel Değil, Sanatsal
Bastonlar, yalnızca kullanışlılık açısından değil, görselliğiyle de dikkat çeker. Ustalar, bastonları geleneksel süsleme teknikleriyle adeta sanat eserine dönüştürür. Öne çıkan süsleme yöntemleri şunlardır:
-
Sedef Kakma: Kâğıda çizilen desenler ağaç yüzeyine aktarılır, freze makinesiyle oyulur ve sedef parçaları itinayla yerleştirilir.
-
Gümüş Kakma: Kıl testereyle açılan oyuklara altın veya gümüş teller yerleştirilir, çekiçle sabitlenir.
-
Savatlama: Bakır, kurşun, gümüş ve kükürt karışımıyla elde edilen toz, baston yüzeyine işlenir ve ateşle sabitlenir.
Doğallıktan Ödün Yok
Renklendirme işlemlerinde kimyasal boya yerine doğal yöntemler tercih ediliyor. Son aşamada baston cilalanarak cam gibi parlak bir görünüme kavuşturuluyor.
Gelenekten Geleceğe
Baston yapımı, Anadolu'nun köklü zanaatlarından biri olarak yaşatılmaya devam ediyor. Bu el emeği göz nuru ürünler, hem yerli hem yabancı turistlerin ilgisini çekiyor. Her biri benzersiz olan bu bastonlar, usta ellerin doğayla kurduğu bağın en güzel örneklerinden biri olarak karşımıza çıkıyor.
