Nisan 2025 İstanbul depremi bir kez daha "hazır mıyız?" sorusunu gündeme taşıdı. İşte Türkiye'nin deprem haritası, düşük ve yüksek riskli şehirler ve tehlikeyi belirleyen jeolojik gerçekler…
İstanbul Depremi Yeniden Hatırlattı
23 Nisan 2025 tarihinde saat 12:49'da Silivri açıklarında Marmara Denizi’nde meydana gelen 6.2 büyüklüğündeki deprem, Türkiye'nin deprem gerçeğini bir kez daha gözler önüne serdi. 13 saniye süren ve İstanbul dahil çevre illerde yoğun şekilde hissedilen sarsıntı, geçmişte yaşanan büyük depremlerin yarattığı tedirginliği yeniden körükledi. Ana depremi takip eden en büyüğü 5.9 olan artçı şoklar ise, bölgedeki sismik hareketliliğin süregeldiğini kanıtladı.
Depremin merkez üssü: Silivri açıkları, Marmara Denizi
Derinlik: 6.9 - 13.1 km arası
Hissedilen alan: 300 km yarıçaplı bölge
Hasar: Yapısal yıkım rapor edilmedi ancak panik nedeniyle 151 kişi yaralandı.
Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerinde gerçekleşen bu sarsıntı, Marmara Bölgesi’nin deprem tehlikesinin her an kapıda olduğunu yeniden hatırlattı. Uzmanlar, bu depremin fay hattındaki gerilimi artırdığı konusunda uyarıyor.
Türkiye'nin Fay Hatları
Türkiye, dünyanın en aktif sismik bölgelerinden biri. Ülkeyi doğrudan etkileyen Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF), Doğu Anadolu Fay Hattı (DAF) ve Batı Anadolu Fay Hattı (BAF) olmak üzere üç ana fay sistemi bulunuyor:
-
KAF: Sağ yanal doğrultu atımlı, 1500 km uzunluğunda, Erzincan’dan Marmara Denizi’ne uzanıyor. 1999 Gölcük (7.6) ve Düzce (7.5) depremleri bu hat üzerinde.
-
DAF: Sol yanal doğrultu atımlı, 1000 km uzunluğunda. 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş (7.8 ve 7.5) depremleri burada yaşandı.
-
BAF: Ege Bölgesi'nde çoklu normal faylardan oluşuyor. 1970 Gediz, 2020 İzmir (Seferihisar) depremleri buna örnek.
Düşük Riskli Bölgeler
AFAD'ın eski ve yeni haritaları doğrultusunda, bazı şehirler düşük deprem riskiyle öne çıkıyor. Ancak bu risk, "yok" anlamına gelmiyor. Örnek mi? 2024'te Rize’de yaşanan 4.8 büyüklüğündeki sarsıntı, Doğu Karadeniz’in bile tamamen güvenli olmadığını gösterdi.
Düşük Riskli Örnek Şehirler:
| Şehir | Risk Derecesi (Eski Sistem) | Jeolojik Güvenlik Sebebi |
|---|---|---|
| Karaman | 4. veya 5. derece | Kararlı ana kaya, aktif faylardan uzak |
| Trabzon | 4. veya 5. (bazı kaynaklara göre 3.) | Kararlı zemin, fay hatlarından uzaklık |
| Kırklareli | 4. derece | Ana kaya yapısı, KAF’a uzak |
| Nevşehir | 4. derece | Sert zemin, başlıca faylardan uzak |
| Gümüşhane | 4. veya 5. derece | Türkiye’nin en sakin sismik bölgelerinden biri |
İstisna: Bartın
Bartın, bazı kaynaklarda 1. veya 2. derece risk taşıyor. Bu durum, "düşük risk" tanımını tartışmalı hale getiriyor. Bu şehir için ayrı bir inceleme gerekiyor.
Yüksek Riskli Bölgeler: Fay Hatları Üzerinde Yaşamak
Doğu Anadolu Fay Hattı Üzerinde:
-
Hakkari, Bingöl, Elazığ, Kahramanmaraş, Hatay gibi şehirler, DAF’ın tam üzerinde yer alıyor.
Kuzey Anadolu Fay Hattı Üzerinde:
-
İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Düzce, Erzincan gibi şehirler, KAF'ın üzerinde ve tarih boyunca büyük depremlere sahne oldu.
Yüksek Riskli Örnek Şehirler:
| Şehir | Fay Hattı | Geçmişteki Önemli Depremler |
|---|---|---|
| Erzincan | KAF | 1939 Erzincan Depremi (7.9) |
| Hatay | DAF | 2023 Kahramanmaraş-Hatay Depremleri (7.8-7.5) |
| Düzce | KAF | 1999 Düzce Depremi (7.5) |
| Elazığ | DAF | 2020 Elazığ Depremi (6.8) |
| İstanbul | KAF | 23 Nisan 2025 Depremi (6.2) |
Türkiye Deprem Haritası
Türkiye 2019’da PGA (Peak Ground Acceleration) esaslı bir haritaya geçti. Artık her bölge için yer ivmesi (sarsıntı şiddeti) baz alınarak risk analizi yapılıyor. Bu, eski sistemdeki derecelendirmeden çok daha hassas bir yaklaşım.
-
1. derece riskli bölge: PGA ≥ 0.4g
-
5. derece riskli bölge: PGA < 0.1g
Bu sistem, mühendislerin bina tasarımlarında kullanabileceği daha teknik ve detaylı veriler sunuyor.
Türkiye'de Deprem Gerçeğiyle Yaşamak
Türkiye'nin dört bir yanındaki şehirlerin deprem risk seviyeleri farklılık gösterse de, tam anlamıyla güvenli bir bölge yok. Her bölge, hazırlık ve dayanıklılık açısından kendini geliştirmek zorunda. Özellikle büyük şehirlerde, bina stokunun kalitesi ve zemin yapısı, depremin yaratacağı yıkımın boyutunu belirleyecek.
