Yalanları tespit etmekte çoğu zaman başarısız olmamızın nedenleri üzerine araştırmacılar yüzyılı aşkın bir süredir çalışmalar yürütüyor. Göteborg Üniversitesi'nden Doçent Timothy Luke ve meslektaşları, yalan tespiti konusunda 50 uluslararası uzmanın son beş yılda yayınladıkları araştırmaları inceleyerek, bir kişinin yalan söylediğini nasıl anladıklarını analiz etti. Bu araştırma, yalancıları tespit etmede nerede yanlış yaptığımıza ışık tutabilir.
Yalan Nedir ve Nasıl Tespit Edilir?
Göteborg Üniversitesi'nden elde edilen bulgular, yaygın inanışların aksine, yalancıların doğruyu söyleyenlere kıyasla göz temasından kaçınma ya da daha gergin olma eğiliminde olmadığını gösteriyor. Uzmanların yüzde 82'si yalancıların göz temasından kaçınma ihtimalinin daha yüksek olmadığı konusunda hemfikirken, yüzde 70'i ise yalancıların doğruyu söyleyenlerden daha gergin görünmediğini belirtiyor.
Detay Eksikliği: Yalancıları Ele Veren İpucu
Uzmanların yüzde 72'si, yalancıların doğruyu söyleyenlerden daha az ayrıntı verdiği konusunda hemfikir. Profesör Vrij, yalancıların nasıl davrandıklarını incelemek yerine, ne söylediklerine odaklanmanın daha etkili olduğunu belirtiyor. İfade-kanıt tutarsızlığı, bir kişinin yalan söylediğini tespit etmek için önemli bir ipucu olarak öne çıkıyor.
Yalancıları Yakalamak İçin Strateji Değişikliği
Doçent Timothy Luke ve Pär-Anders Granhag, yalancı olduğunu düşündüğünüz kişileri doğrudan suçlmadan, hikayesindeki tutarsızlıklara meydan okumayı öneriyor. Bu strateji, bir kişiye ne olduğunu sormayı, ardından ifadeleriyle çelişen kanıtlar sunmayı ve bu durumu nasıl karşılamaya çalıştığını gözlemlemeyi içeriyor.
Davranışsal İpuçları mı? Sözel İpuçları mı?
Londra Üniversitesi'nden Prof. Amina Memon, yaygın TV programlarının halkı ve profesyonelleri bireysel yalancıları yakalayabileceklerine inandırdığını, ancak bunun doğru olmadığını belirtiyor. Memon, sorgulamada tarafsz ve gerçekleri ortaya çıkaran bir yaklaşımın benimsenmesi gerektiğini savunuyor.
Sonuç: Kişisel Yaklaşımlar Daha Etkili
Doçent Timothy Luke, aldatmya yönelik davranışsal ipuçlarının son derece kişisel olduğunu vurguluyor. Araştırmacılar, bireyleri daha iyi tanıyarak yalanları tespit etmenin daha etkili olacağını belrtiyor.
