Bugün 12 Mart Muhtırasının 54. Yıl Dönümü Bugün, Türkiye siyasi tarihinin önemli dönüm noktalarından biri olan 12 Mart Muhtırası'nın 54. yıl dönümü. 12 Mart 1971'de Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından verilen muhtıra, dönemin hükümetini istifaya zorlamış ve Türkiye'nin siyasi geleceğini derinden etkilemiştir. Bu olay, askerin siyasete doğrudan müdahalesi açısından kritik bir örnek teşkil etmiş, anayasal ve demokratik yapıyı şekillendiren önemli değişimlere yol açmıştır.
12 Mart Muhtırası Nedir? 12 Mart 1971 tarihinde, Türk Silahlı Kuvvetleri Komuta Kademesi tarafından Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'a sunulan ve dönemin hükümetini istifaya zorlayan askeri bir müdahale olarak tarihe geçmiştir. Muhtırayı imzalayanlar arasında Genelkurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Faruk Gürler, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Celal Eyiceoğlu ve Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur bulunuyordu. Bu müdahale, Türkiye'nin siyasi ve toplumsal dengelerini derinden etkileyen olaylara zemin hazırladı.
Millî Demokratik Devrim Hareketi
1960'lı yıllarda, askerî bir müdahale ile sosyalist bir devrim gerçekleşmesi gerektiğini savunan "Millî Demokratik Devrim" düşüncesi ortaya çıktı. Doğan Avcıoğlu'nun öncülüğünde yayımlanan Yön ve Devrim dergileri bu fikri savunuyordu. Ordu içerisindeki bazı genç subaylar bu düşünceyi benimsese de üst kademedeki komutanlar bu fikre mesafeli yaklaşmış ve 12 Mart Muhtırası sonrası sol görüşlü subayları tasfiye etmişlerdir.
Kanlı Pazar Olayları (1969)
16 Şubat 1969'da İstanbul'da, ABD'nin 6. Filo'sunu protesto eden sol görüşlü göstericiler ile sağ görüşlü gruplar arasında çıkan olaylarda Ali Turgut Aytaç ve Duran Erdoğan bıçaklanarak öldürülmüştü. Bu olay, siyasi kutuplaşmayı derinleştirdi.
20 Mayıs 1969 Darbe Girişimi
Amerikan Dışişleri Bakanlığı belgelerine göre, Türk Silahlı Kuvvetleri içinde bir grup, anayasa değişikliklerini engellemek amacıyla darbe hazırlıkları yapıyordu. Ancak İsmet İnönü ve Süleyman Demirel'in direnişi sonucu bu girişim başarısız oldu.
15-16 Haziran 1970 İşçi Olayları
Hükümetin sendikal hakları kısıtlayan yasa değişikliğine karşı işçilerin başlattığı protestolar, polis ve güvenlik güçleriyle çatışmalara dönüştü. İstanbul başta olmak üzere birçok şehirde büyük gösteriler düzenlendi ve olaylar sonucunda 4 kişi hayatını kaybetti.
Üniversite Olayları ve Devrimci Hareketler
Bu süreçte üniversitelerde de büyük gerilim yaşanıyordu. Sol görüşlü öğrenciler Amerikan bağımlılığını protesto ederken, sağ görüşlü gruplar da karşılık veriyordu. ODTÜ'de Deniz Gezmiş ve arkadaşları tarafından dört Amerikan askerinin kaçırılması ve ardından serbest bırakılması, TSK içinde tepkilere neden oldu.
9 Mart 1971 Darbe Girişimi
Cemal Madanoğlu liderliğinde, sol eğilimli subaylar tarafından darbe girişimi planlandı. Ancak, istihbarat bilgileri Genelkurmay'a ulaştırıldı ve bu girişim engellendi. 12 Mart Muhtırası'nın bu darbenin önüne geçmek için hızlandırıldığı iddia edilmektedir.
12 Mart 1971 Muhtırası ve Sonrası
12 Mart 1971'de TRT'den okunan muhtıra ile Süleyman Demirel başkanlığındaki hükümet istifa etmek zorunda kaldı. Muhtırada, ülkenin anarşi ve kardeş kavgası içinde olduğu belirtilerek, Atatürkçü reformları gerçekleştirecek güçlü bir hükümet kurulması gerektiği vurgulandı.
Reform Hükümeti ve Anayasa Değişiklikleri
Muhtıra sonrası CHP'den ayrılan Nihat Erim başkanlığında bir "Reform Hükümeti" kuruldu. Bu süreçte, 1961 Anayasası'nda değişiklikler yapılarak temel hak ve özgürlükler kısıtlandı.
Orduda Tasfiye ve Balyoz Harekâtı
Muhtıradan sonra ordu içinde sol eğilimli subaylar tasfiye edildi. 1972 yılında, sol örgütlerin bastırılması amacıyla "Balyoz Harekâtı" başlatıldı. DİSK ve Türkiye İşçi Partisi kapatıldı.
Sonuç ve 1973 Seçimleri
14 Ekim 1973 seçimlerinde CHP %33 oy alarak iktidara geldi ve Bülent Ecevit başbakan oldu. Bu sonuç, 12 Mart sonrası Türkiye'de değişen siyasi atmosferin bir yansımasıydı.
12 Mart Muhtırası, Türkiye'de demokrasiye doğrudan müdahale edilen önemli olaylardan biri olarak tarihte yerini aldı.